Portretrecht: Lees goed voor je een quitclaim tekent (2024)

Gratis portretten, duur betaald

De aanleiding van deze blogpost is het verhaal van Shubnum Khan. Haar werd een gratis professionele fotoshoot aangeboden toen ze nog een student was. De portretten zouden gebruikt worden voor het project ‘100 Faces Shoot’

Klinkt als een prima deal. De fotograaf kan op deze manier zijn project uitvoeren, met echte Zuid-Afrikaanse mensen, waar hij 100 verschillende personen voor wil fotograferen. Shubnum heeft drie professionele foto’s.

Inmiddels is ze afgestudeerd en is ze een auteur en kunstenares.
Een vriendin uit Canada wees haar op een Facebookpagina over immigratie in Canada, waar haar portret werd gebruikt.

Ze ging op onderzoek uit en het bleek veel erger dan gedacht.

Lees hierover ook bij BBC / AD.nl / PetaPixel / CNN

100 Faces, maar niet de gezichten die ze had gewild

Shubnum Khan komt haar portretten op wel meer dan 50 verschillende manieren tegen.

Voor een campagne over immigratie. Portretten die bewerkt werden om reclame te maken voor een gezichtsbehandeling. O ja, en ze bleek ook reviews te geven aan allerlei bedrijven… Wist je trouwens dat ze ook lesgeeft en zorgt voor kinderen? Nee? Zijzelf ook niet.

Wat staat er in een quitclaim?

Een quitclaim is een document, een contract eigenlijk, waarin wordt afgesproken wat de fotograaf met jouw portretten mag doen.

Soms staat er ook in wat jij als geportretteerde met de foto’s mag die je eventueel krijgt. Je hebt namelijk niet per definitie recht op een portret dat van jou is gemaakt en je hebt al helemaal niet per definitie om dat portret bijvoorbeeld digitaal te gebruiken als profielfoto op social media.

Kijk uit wat je tekent!

In een quitclaim, ook wel model vrijwaringsverklaring of modelcontract genoemd, kan een fotograaf dus opnemen wat hij/zij wil. Het zijn tenslotte simpelweg afspraken die er gemaakt worden.

took photos of 100 various faces of all ages & races in Durban. Young friends & I were excited; we signed a release form at the start (I thought it was to give him permission to use the photos for his portfolio). We didn't read the small print. I know. It was stupid. pic.twitter.com/wAykaSpcub
— Shubnum Khan (@ShubnumKhan) July 28, 2018

Zijn het veel te algemene afspraken, waardoor je eigenlijk niet goed kunt begrijpen wat er nou met jouw portretten mag gebeuren? Soms wil een rechter het gebruik van de portretten wel eens beperken. Maar ja, dat is altijd achteraf en dan is het leed al geschied.

Alleen je portret of meer?

Het lastige is natuurlijk dat je portret altijd samenhangt met wie jij zelf bent. Het kan dus zijn dat je er ook voor tekent dat jouw portretten ergens terecht komen waar jij het helemaal niet mee eens bent. In sommige gevallen is het overduidelijk dat het een advertentie is, maar als portretten gebruikt worden bij recensies of waarbij gedaan wordt alsof jij een bepaald beroep uitoefent of en bepaalde app gebruikt en je vrienden of familie zien dat en ze herkennen het niet als een advertentie, maar denken dat het echt is, dan wil je dat natuurlijk niet.

In het contract van Shubnum Khan stond dat de fotograaf ook het recht had ‘to distort photo and character’. Ofwel, de foto mocht gewijzigd worden en ook haar karakter, wie zij was, mocht vervalst worden.

Also this could have gone badly – my photo could have come up in a wrong place (I mean, the right to 'distort photo and character!') is scary af and so if anything, I hope my story is also a cautionary tale to be careful what you sign
— Shubnum Khan (@ShubnumKhan) July 28, 2018

Laat een quitclaim aanpassen

Staat de tekst van de model release form of het contract je niet aan? Bespreek het met de fotograaf en laat het aanpassen. Soms zijn fotografen zich niet eens zo bewust van wat er eigenlijk op papier staat. Als je concreet bent in wat jij wil veranderen, kan een fotograaf vaak goed beslissen of ze die beperking kunnen accepteren. Denk bijvoorbeeld aan de volgende onderwerpen:

Mag de fotograaf de portretten in licentie geven aan derden?
Mag je portret extreem bewerkt worden (op meer dan licht, contrast, witbalans, uitsnede en dat soort meer eenvoudige nabewerking)
In welke context mag je portret gebruikt worden?
Of vooral in welke context niet?
Mag jouw portret als stockfoto aan beeldbanken verkocht worden?
Mag je portret alleen redactioneel (bij nieuws en documentaires) of ook commercieel (in advertenties) gebruikt worden?
etc.

€29,00

Quitclaim nodig?

Politiek portret: walk away

Wanneer je als model werkt, worden je portretten vaak ook gebruikt als stockfoto’s. Ze komen dan bijvoorbeeld terecht bij de beeldbank shutterstock waar je voor relatief weinig foto’s in licentie kunt kopen.

In de voorwaarden van Shutterstock staat bijvoorbeeld:

Het is niet toegestaan (…) Een persoon weer te geven in visuele content (een model) op een manier die in alle redelijkheid beledigend geacht zou kunnen worden, waaronder, doch niet beperkt tot, het weergeven van een model: a) in verband met pornografie, erotische video’s, entertainmentlocaties voor volwassenen, escortservices, datingservices of soortgelijke; b) in verband met het adverteren of promoten van tabaksproducten; c) in een politieke context, zoals de bevordering of promotie voor of het adverteren of steunen van een partij, kandidaat of verkozen ambtenaar of in verband met politieke partijen of uitgangspunten; d) als lijdend aan een ziekte of aandoening of medicijnen nemend voor een fysieke of mentale ziekte of aandoening; of e) terwijl deze immorele of criminele activiteiten begaat.

Natuurlijk staat er ook in dat foto’s voor redactionele doeleinden niet voor commerciele doeleinden gebruikt mogen worden. Wanneer ze dan vinden dat iets redactioneel of commercieel is leggen ze gelukkig niet uit…

Wat er kan gebeuren als je model gestaan hebt en akkoord bent gegaan met het gebruik van jouw portret als stockfoto, zie je in het onderstaande filmpje. Heel onschuldige foto’s, waar toch niet zoveel mee mis kan gaan? Behalve als het opeens in een context wordt gebruikt waar je niet zo blij mee bent en waar je graag ver weg van had willen blijven, als je daar vooraf rekening mee had gehouden.

Schrijf je eigen quitclaim

Belangrijk aan een quitclaim is dat deze duidelijk is. Schrijf de quitclaim daarom zo dat er duidelijk in staat voor welk doel een portret gebruikt mag worden.

Zelf aan de slag met een quitclaim? Gebruik een goede basis en pas deze aan voor het doel waar jij het voor wil gebruiken.